Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) was een Duits luthers predikant, theoloog en auteur van werken van christelijke inslag. Hij was vrij conservatief, maar een uitgesproken humanist. Zijn relatief anoniem bestaan kreeg een opvallende invulling toen hij zich tegen het nazisme keerde. Het zou hem zuur opbreken. Al in 1939 had hij contact met legerofficieren die het naziregime wilden omverwerpen. Op 9 april 1943 werd hij aangehouden toen uitlekte dat joden naar Zwitserland vluchtten door zijn bemiddeling. Hij zorgde ervoor dat dit financieel mogelijk was. Met de mensonterende wreedheid die de nazi’s eigen was, werd Bonhoeffer effectief uit de maatschappij gestoten, in wezen een vorm van Nacht und Nebel.

In de gevangenis van Tegel (in het noordwesten van Berlijn), waar hij sinds zijn arrestatie verbleef, kwam zijn poëzie tot stand. Met de aanslag op Hitler van 20 juli ’44 (von Stauffenberg) kwamen zijn contacten met de officieren aan het licht. Dat leidde tot de doodstraf. Hij belandde in diverse concentratiekampen. In Flossenbürg werd het doodvonnis voltrokken, en dat pas op 9 april 1945, geen drie weken voor de bevrijding van de stad. Zijn laatste woorden werden ons overgeleverd: ‘Dit is het einde, voor mij het begin van het leven’. Het spreekt vanzelf dat zo’n leven en zo’n indringende teksten, geschreven in het aanschijn van de dood, tot de verbeelding spraken, en dat lange niet alleen in christelijke kringen. Zo weten we uit ervaring dat aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) Dietrich Bonhoeffer in de jaren zeventig, toen we er zelf studeerden, bekend en ‘populair’ was, zeg maar met de status van een Che Guevara.

Zijn werken raken dan ook een gevoelige snaar bij eenieder die zich humanist voelt en noemt. Er zijn beslist al initiatieven geweest om zijn poëzie op muziek te zetten (we hebben dat nog niet nagekeken), maar een Nederlands trio, de Sunshine Cleaners, geven met ‘Silent Voices. Songs Inspired By Bonhoeffer’s Prison Poems’ een forum aan de universele boodschap die uit Bonhoeffers overpeinzingen spat. Sjef Hermans (die rootsliefhebbers kennen van het uitstekende Champagne Charlie) schreef de (Engelstalige) songs, maakte de Nederlandse vertalingen voor het cd-boekje, zingt en speelt gitaar en banjo. Geert De Heer speelt mandoline, gitaar en dobro. Jacqueline Heijmans zingt. Er zijn vijf gasten zoals Broeder Dieleman (banjo, shruti box), Wissem Ziadi (viool) en Gait Klein Kromhoff, die een paar keer hartverscheurend uithaalt op de mondharmonica (‘Who Am I?’) De groepsnaam is overigens afgeleid van de film ‘Sunshine Cleaning’, over zussen die een bedrijf opstarten om plaatsen delict en onheilsplekken op te ruimen.

Maar in essentie is ‘Silent Voices’ het sobere werk van het trio, dat ervoor koos om de inhoud van de teksten op de voorgrond te zetten, gekleurd door fraaie melodieën. Er zijn tien songs in die uitgepuurde Americana stijl, plus een parlando dat de essentie van Bonhoeffers leven en werk in één krachtige minuut samenvat. In al zijn eenvoud en directheid een mooie plaat? Jazeker, geen twijfel mogelijk. Maar ‘Silent Voices’ behoort tot die projecten die het zuiver muzikale overstijgen, van een relevantie zoals we die kennen van het razend boeiende ‘Yiddish Glory -The Lost Songs Of World War II’ (2018; zie onze recensie elders op Rootstime) We misten op een haar na het concert van de Sunshine Cleaners in de Deuzonschole in Hoofdplaat (Breskens), maar hopelijk krijgt men nog de kans om het trio aan het werk te zien, ook (ver) buiten de eigen regio Zeeland.

Antoine Légat